تعرفه گمرکی (HS Code) و کاربردهای آن

در دنیای تجارت بین‌الملل، شناخت دقیق کالاها و دسته‌بندی آن‌ها یکی از مهم‌ترین عوامل برای انجام فرآیندهای صادرات و واردات است. سیستم تعرفه گمرکی یا HS Code (مخفف Harmonized System Code) زبانی مشترک میان تمام کشورها برای شناسایی کالاها محسوب می‌شود. این کد، پایه و اساس محاسبه تعرفه‌های وارداتی، مالیات‌ها، آمارهای تجاری و حتی قوانین منع یا مجاز بودن واردات یک کالا است. در این مقاله، به طور کامل تعرفه گمرکی (HS Code) و کاربردهای آن را بررسی میکنیم.
و اینکه HS Code چه ساختاری دارد، چه کاربردهایی دارد و چطور می‌توان آن را برای محصولات خود پیدا کرد.

بخش اول: HS Code یا تعرفه گمرکی چیست؟

سیستم هماهنگ‌شده‌ی تعرفه گمرکی، یا همان Harmonized System، یک طبقه‌بندی بین‌المللی برای تمام کالاهای تجاری است که توسط سازمان جهانی گمرک (WCO) تدوین و استانداردسازی شده است.
هر کالا در این سیستم دارای یک کد چند رقمی منحصر‌به‌فرد است که ویژگی‌ها، جنس، کاربرد و نوع آن را مشخص می‌کند.

برای مثال:

• کد 0901 مربوط به قهوه است.
• کد 8703 مربوط به خودروهای سواری می‌باشد.
• کد 8517 برای تلفن‌های همراه است.

بنابراین هر کالایی که در دنیا جابجا می‌شود، یک شماره جهانی به نام HS Code دارد.

بخش دوم: تاریخچه شکل‌گیری تعرفه گمرکی

سیستم HS در سال 1988 توسط سازمان جهانی گمرک (World Customs Organization) معرفی شد تا زبان مشترکی برای تجارت جهانی ایجاد کند.
قبل از آن، هر کشور سیستم طبقه‌بندی خاص خود را داشت که باعث بروز مشکلاتی در تجارت بین‌المللی، محاسبه تعرفه‌ها و تحلیل داده‌های آماری می‌شد.
هدف اصلی از ایجاد این سیستم عبارت بود از:

1. هماهنگی جهانی در شناسایی کالاها
2. تسهیل در تبادلات بین‌المللی
3. جلوگیری از خطا در محاسبه تعرفه‌ها
4. کمک به جمع‌آوری آمار دقیق تجارت جهانی

بخش سوم: ساختار کد تعرفه گمرکی

هر کد HS از شش رقم اصلی تشکیل شده است، اما کشورهای مختلف ممکن است برای دقت بیشتر، کد را تا 8 یا 10 رقم گسترش دهند.
ساختار پایه آن به شکل زیر است:

بخش تعداد رقم توضیح

فصل (Chapter) 2 رقم گروه کلی کالاها (مثلاً مواد غذایی، ماشین‌آلات، نساجی)
سرفصل (Heading) 4 رقم نوع کالا در همان فصل
زیرسرفصل (Subheading) ۶ رقم جزئیات دقیق‌تر کالا
تعرفه ملی 8 یا 10 رقم جزئیات مختص کشور (برای تعرفه و مجوزها)
مثال:

کد 8703.23.10 مربوط به خودروهای سواری با موتور بنزینی با حجم مشخص است.

87 = فصل وسایل نقلیه

03 = خودروهای سواری

23 = نوع موتور

10 = جزئیات ملی (مثلاً برای ایران یا اتحادیه اروپا متفاوت است)

بخش چهارم: کاربردهای HS Code در تجارت بین‌الملل

1. تعیین حقوق و عوارض گمرکی

تعرفه گمرکی هر کالا بر اساس کد HS آن مشخص می‌شود. برای مثال، ممکن است تعرفه واردات برنج با HS Code 1006 برابر با 25٪ باشد اما برای گندم  10%

2. تسهیل در ترخیص کالا

در زمان ترخیص کالا از گمرک، مأموران گمرک با استفاده از HS Code، نوع کالا را شناسایی کرده و بررسی می‌کنند که آیا مجاز به ورود است یا نیاز به مجوز دارد. (تعرفه گمرکی (HS Code) و کاربردهای آن)

3. کنترل واردات و صادرات

برخی کالاها به دلایل بهداشتی، امنیتی یا زیست‌محیطی ممنوع یا محدود هستند. HS Code به دولت‌ها کمک می‌کند این محدودیت‌ها را دقیق اعمال کنند.

4. جمع‌آوری آمار و تحلیل تجارت

کشورها از کدهای تعرفه برای ثبت داده‌های واردات و صادرات استفاده می‌کنند تا آمار دقیق تجارت بین‌المللی را منتشر کنند.

5. سیاست‌گذاری اقتصادی

دولت‌ها از اطلاعات HS برای تصمیم‌گیری درباره سیاست‌های حمایتی، تعرفه‌ها و تنظیم واردات استفاده می‌کنند.

بخش پنجم: نحوه یافتن HS Code کالا

برای پیدا کردن HS Code کالا چند روش وجود دارد:

1. استفاده از سایت سازمان جهانی گمرک (WCO)

در سایت رسمی WCO می‌توان طبقه‌بندی جهانی را مشاهده کرد.
آدرس: https://www.wcoomd.org

2. استفاده از وب‌سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران

گمرک ایران سامانه‌ای دارد که در آن می‌توان با جستجوی نام کالا، کد تعرفه مربوطه را مشاهده کرد.
آدرس: https://www.irica.ir

3. مراجعه به کتاب مقررات صادرات و واردات

در این کتاب که هر سال توسط وزارت صمت منتشر می‌شود، لیست تمام تعرفه‌های کالاها درج شده است.

4. استفاده از تجربه کارشناسان ترخیص و بازرگانی

کارشناسان گمرکی معمولاً تجربه زیادی در تشخیص دقیق کد تعرفه برای هر کالا دارند و می‌توانند از اختلافات احتمالی جلوگیری کنند.

بخش ششم: تفاوت بین HS Code و Tariff Code

گاهی افراد بین دو اصطلاح HS Code و Tariff Code سردرگم می‌شوند.
در واقع:

HS Code یک کد جهانی است که تا 6 رقم بین تمام کشورها یکسان است.

Tariff Code یا National Code در کشورهای مختلف به آن ارقام اضافه می‌شود تا تعرفه ملی و مقررات داخلی را مشخص کند.

مثلاً در ایران تعرفه‌ها معمولاً 8 رقمی هستند، اما در آمریکا یا اتحادیه اروپا ممکن است 10 رقمی باشند.

بخش هفتم: اهمیت HS Code در صادرات

در صادرات، ثبت صحیح HS Code اهمیت زیادی دارد زیرا:

تعیین نرخ بازگشت مالیات و عوارض صادراتی بر اساس آن انجام می‌شود.

در گمرک کشور مقصد، با همان کد کالا بررسی و ترخیص می‌شود.

اشتباه در درج HS Code می‌تواند منجر به جریمه، توقیف کالا یا تأخیر در ترخیص شود.

به همین دلیل صادرکنندگان باید کد دقیق محصول خود را در اظهارنامه صادراتی وارد کنند.

بخش هشتم: تأثیر HS Code بر قیمت تمام‌شده کالا

در فرآیند واردات، تعرفه گمرکی (Duty) یکی از مؤلفه‌های اصلی قیمت نهایی کالا است.
بنابراین انتخاب و تعیین درست HS Code مستقیماً روی هزینه نهایی تأثیر دارد.
به عنوان مثال:

اگر برای کالایی اشتباه کدی با تعرفه بالاتر انتخاب شود، واردکننده باید مبلغ بیشتری پرداخت کند.

در مقابل، انتخاب کد نادرست با تعرفه پایین ممکن است باعث جریمه شود.

بخش نهم: نکات مهم در انتخاب درست HS Code

مطالعه دقیق ویژگی کالا: جنس، کاربرد و شکل فیزیکی را بررسی کنید.

مقایسه با کالاهای مشابه در جداول تعرفه.

استفاده از ترجمه انگلیسی صحیح برای جستجو در منابع بین‌المللی.

بررسی مقررات کشور مقصد (در صادرات) چون ممکن است تفسیر HS Code در کشور دیگر متفاوت باشد.

استفاده از کارشناسان گمرکی معتبر برای جلوگیری از اختلاف نظر در ترخیص.

بخش دهم: خطاهای رایج در استفاده از تعرفه گمرکی

استفاده از کدهای مشابه ولی نادرست برای کالاهای ترکیبی.

عدم به‌روزرسانی کدها طبق تغییرات جدید WCO.

اشتباه در ترجمه نام کالا هنگام جستجو.

عدم توجه به تغییر فصل یا فصل‌بندی جدید کالاها در کتاب مقررات صادرات و واردات.

بخش یازدهم: بروزرسانی دوره‌ای کدهای تعرفه

سازمان جهانی گمرک هر 5 سال یک بار نسخه جدیدی از سیستم HS منتشر می‌کند. (تعرفه گمرکی (HS Code) و کاربردهای آن)
آخرین نسخه در سال 2022 اجرایی شد و شامل تغییرات در حوزه‌های فناوری، انرژی و محیط زیست بود.
بنابراین واردکنندگان و صادرکنندگان باید همیشه از آخرین نسخه استفاده کنند تا با قوانین روز دنیا هماهنگ باشند.

بخش دوازدهم: HS Code در تجارت الکترونیک بین‌المللی

در تجارت آنلاین جهانی، به ویژه در پلتفرم‌هایی مانند Alibaba، Amazon Global و eBay، HS Code نقش مهمی در ارسال بین‌المللی کالا و پرداخت مالیات مرزی دارد.
سیستم‌های حمل‌ونقل مانند DHL، FedEx و UPS نیز هنگام ثبت کالا، از HS Code برای تعیین ارزش و عوارض گمرکی استفاده می‌کنند.

بخش سیزدهم: HS Code در ایران

در ایران، کتاب مقررات صادرات و واردات که هر سال توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر می‌شود، مرجع اصلی تعیین تعرفه گمرکی است. (تعرفه گمرکی (HS Code) و کاربردهای آن)
گمرک جمهوری اسلامی نیز از این کدها برای محاسبه حقوق ورودی، عوارض و بررسی مجوزها استفاده می‌کند.
علاوه بر این، در سامانه جامع تجارت (NTSW.ir) نیز لازم است صادرکننده یا واردکننده، کد تعرفه دقیق کالا را هنگام ثبت سفارش وارد کند.

بخش چهاردهم: مزایای استفاده صحیح از HS Code

• تسهیل فرآیند ترخیص کالا
• جلوگیری از اختلافات گمرکی
• افزایش سرعت صادرات و واردات
• کاهش هزینه‌ها و خطاهای مالیاتی
• بهبود آمار و تحلیل بازار جهانی

بخش پانزدهم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

تعرفه گمرکی یا HS Code، یک ابزار کلیدی در تجارت بین‌الملل است که به کمک آن می‌توان کالاها را به‌صورت دقیق شناسایی، طبقه‌بندی و ارزش‌گذاری کرد.
این کد نه‌تنها برای گمرک و دولت‌ها اهمیت دارد، بلکه برای صادرکنندگان و واردکنندگان نیز حیاتی است، زیرا تعیین‌کننده میزان تعرفه، مالیات، مجوز و زمان ترخیص است. (تعرفه گمرکی (HS Code) و کاربردهای آن)

اگر در حوزه تجارت بین‌المللی فعالیت دارید، توصیه می‌شود همیشه:

• از جدیدترین نسخه HS Code استفاده کنید.
• کد کالا را با دقت در اظهارنامه وارد کنید.
• در صورت تردید، از کارشناسان بازرگانی و گمرک کمک بگیرید.